Monday, September 30, 2013

Pu Songthu Khul Pen le Phung gui che dan thusim

Pu Songthu ama chilhah achapa lenpen Thangpi chu Noigam ma kon na chunggam ma ahung chen u thusim  hi apan patecha ahinseipeh  a aban ban a chateo a tuteo  hungkiseipeh son ahi. Tunjong Pu Songthu khulla kon na ahungpot  doha chung gam a ahung chen thusim hole Phunggui chedan hehon asung nga thu chengho hi akipapi diu katah san nin ahi.
Pu Songthu khul a kona chunggam a ahung chen thusim
Nikhat Pu Songthu hin salei delding agel in, amang mi dang sanga Lunkim le Lenthang kipuileh tin salei della Uithem jong chu akipui uvin ahi. Chuin Chungggam mah ahindeldoh uvin Pu Songthu avetle chenna dingin pha asah in ahi. Aman jong Lunkim le Lenthang jah a chun tun 'Hilai hin naumlhon in lang keima Noigam a kile kit in tin mi anom chan gapui in nge. Kahung kahsea hilai mun a hin umlhon uvin lang eina ngah un.'
Pu Songthu aloiho toh chunggam ahinjot nu thusim
Chunggam ahin jon lamkai ho:
1. Pu Songthu 2. Songja 3. Songhen 4. Shongmang 5. Hangmi 6. Khupngam 7. Khongthang 8. Jahong
Khongthang in khong ahinpon, Khupngam in Uithem teni ahin kai in, Jahong in mithahat ahin, ahinnung del aumleh anatha jeng ding in ngah in aume. Chuleh Khupngam hi doithu them ahi. Khulkot ahin phah ding  kon in, gul lheo in analamtin un, Pu Songthu chu ahin jep le Joudi chem akikop chu ajepkhan gulleopi chu tum thum akiso jeng in ahi. Hichi jouchun  Chuggam ahung lhung taovin ahi.
Pu Songthu chunggam ahunglhun uva thusoh le akihoulim na thu ho
Lunkim le Lenthang chu Pu Songthu le aloi ho ahung vah lou phat chun a umna mun lhon na kon chun akichon uvin  Tuinang hem galla koldam kolkah khat na ana um lhon tan ahi. Chuphat in Pu Songthun jong hoilai a aum em tin ahol le Koldam kolkah a chun meikhu amun. Chu in Thangthadip chu meilading chu asoltan  ahi. Thangthadip ache le Lunkim le Lenthang anatht lhon tan. Ama ahunglou phat in Pu Songthun Khongthang  asol in. Khongthang in 'mei neipelhon in' ati le amanin jong 'kasoh a napan lou leh mei pelhon ponge' ati. Ahung ki le in Pu Songthun mi phabep asol in Lunkim le Lenthan chu aman uvin ameilhon jong ahin kilauvin ahi.  Akihounao munchu Sodohna mun atiuve. Chuphat in Pu Songthu chun 'nangnin mithat nahilhon in keima Noigam lamma kachea thil kagontoh na a lhakhat bou ahin, nanilhon in sottah nahisah a Thangthadip na nathat uham? Kakom a umhei ponate' ati. Hiche muna chun Pu Songthu toh akikhen taove.
Chu in hiche mun a kon chun ahungkichon un Lhangnom a kho asat un acheng tauve. Hiche khomin chu Khothip kho asahan ahi. Ajeh chu hiche laiya chun chunggam ma chu mi anaumloulai gamthip lah a khosat ahi. Chuin kho ahungchen tup phat un Pu Songthu manchah dinga khoh ho thilkeo phabep ahinpoh louvuchu ageldoh tan alading chun asopinu Nemneh asoltan ahi.  Nemneh ahungvah louphat in Vangalpa jong akhut akham behseh phatin asong phohchu a lhatan ahi. Nemneh ahung phatin ahungdoh theitapon akhut lhem in chephen Doisen tuhen atin ahang in ahileh tuhin veiset thoinileh Nemneh  hanset vangalpa songphoh tin thun akisam in ahi.
Pu Songthu Chunggam ahunglhun na kho ahin sat na khomin ho
1. Khothip 2. Khomang 3. Khovalpa 4. Kholoichal 5. Khokanglai 6. Kholkip 7. Kholjang
8. Gongmuntollong 9. Sabuthai 10. Sabujang 11. Lungthul 12. Khobonjol 13. Tolthang  umcheh a kisah ahi.
Khothip atilo na jehchu chunggam hi gamthip ma anaum ma ahin. Hijeh a chun akhost na masapen ahi.
Khokhanglai atilo na jehchu hiche munna chu tulai a kanggui itio hi anang a kaijeng ngah ahin ahi.
Kholkip kholjang minam chom chaga chen khom na mun ahijeh a khomin hi anati ahi. Chule sa le mihem cheng khom ma anahi.
Gongmuntollong mun a sa le mihem anakidou pan nah ahijeh a ahi.
Khomang tia anasah lona ajeh. Hiche mun chu kholhing setna anacheng nguva nomsatah aum jehuva ahi.
Khovalpa hi munchu kho ahung in jinleh niso lama valpa khat amu masa pen jeha anasah ahi.
Kholoichal munhi gamloi khat umah ahin hiche loichal chu amatnuva avahngoi jehuva asah ahi.
Sabuthai Sabujang hiche munna sajousen pansat nale busetna gena a ananei jehuva asah ahi.
Khobonjol atilona jeh hiche munna chu bollen tah khat imma Sajuh Ngalchang Sagol kibol jiuvah ahi asah ahi.
Tolthang hiche munhi chunggam ma gamho lah a chu Lhanglen Lhangsang khat ahijeh a chu asah ahi.
Guite Pendan Thusim
Tolthang khoa achen khomlai chun Doungel in anaonu Venghoi hi ahin gaitan ahi. Venghoi chu asoding phat in Doungel upa Lotjem ahtui ni alan khat asukeh in changpang sung a chun akoi sunga akoi in nigui in ahinkho na a chun naosen leh ahtui hom chu akoikhom min ahi. Pu Lotjem in 'Ka ahtui koi chu nigui in ahin kho le naosen hi hungpeng ahi' tin. Hiche chapang hi nigui a kon na peng hi amin Nigui (Guite) asah taovin ahi. Hitichun Guite pa chu ahung gollang phat in apalen pa Lotjem pachun akhokeng uva  Lamjam Lambung atiu mun na chu akikhonei sah tan ahi.
Tolthang Khopi akonna neojoho naopate kikhonei naho min:
1. Guite pa khoneina, Lambung Lamjang
2. Haolaipa Khoneina Keikhul
3. Touthang pa  khoneina Boulkang
4. Dimngel pa kikhoneina Boulkang
5. Tuboi pa kikhoneina Lungtah
6. Doungel pa khoneina Tangkham valok
7. Thangul ama chilha hon lhang sagi a kho asat e akihei.
Pu Songthu chilhah phungkai chedan noi a ho
1. Pu Songthu chapa lenpen- Thangpi asopi- Sattong- achapa- Kilong.
2. Thangpi- chapa- Javang-asopi- Jaman- achapa-Lhanghal
3. Javang-chapa- Singmeng- asopi-Hangmeng- achapa- Daila
4. Singmeng- achapa-Mangtol- asopi-Touhin- achapa-Thadou
5. Thitou - chapa- Mangtol- asopi- Lutjou-achapa- Thomlhun.
6. Mangtol-chapa- Thithang-asopi- Thouthang chapa
7. Thithang- chapa-Sichang asopi- Hanchang chapa Haolai
8. Sichang- chapa- Lotjem- asopi-Doungel- achapa- Guite
9. Lotjem-chapa- Phungthang-asopi-Chenghen-Chengmang.
10. Chenhen- chapa- Bolsom -achapa- Tuboi
11. Phungthang Chapa- Lelvung- asopi- Haoneng-Neitol
Pavang thusim
Pavang hi Haoneng a kon hung kisah doh ahi. Haoneng hi chapa neilou ahin, Tuiso laijin aintom ma vapidung a ngoi abollin ahi, angoi ve a acheleh tuijin chapang khat ahinlhoh in angoi lhong a chun ahunglhan, Haoneng in chapang chu apom doh in napa vang ahijeng e atin chapang chu akivah in a chilhah in akisem in ahi.
Tumasang a Phungthu beseh louvin Lotjem hi Pavang  ngoi a oh ahi atiuvin adihpoi. Haoneng hi atupa ahin , Pavang hi Haoneng in angoi a oh ahibouve.
12. Lelvung-chapa-Vumthang asopi-Vumngul.
13. Vumthang - chapa- Thongthang
14. Thongthang chapa- Haoum- asopi- Haoneng
15. Haoum-chapa- Kipthang- achapa Matthang
16. Matthang chapa- Ella - achapa Hatkeo
Thangpi chapa kigol lhah dungjui a Lotjem te hi mibulpi kahiuve, mi upa jong kahiuve.
Lelvung in achapa Thanghao aseipeh in, Thanghao in achapa Vumthang aseipeh in, Vumthang in achapa Paothang asaeipeh in, Paothang in achapa Kaihao aseipeh in, Kaihao in achapa Bulpao aseipeh in, Bulpao in achapa Paoseh aseipeh in, Paosei in achapa Lhunjalal aseipeh in, Lhunjalal chu kapa ahin, aman eihil dungjui in lekha bua kahin sem ahi.
                                                                                  by Jemkhothang Lotjem, 1992 February

6 comments:

  1. lamzang khawng sat.lamzang innpi dihtah Chu Ngaihte abouve

    ReplyDelete
  2. Lamzang khawsat Lamzang innpi Ngaihte has Kahi uve

    ReplyDelete
  3. Lamzang Innpi dihtah Ngaihte haw kahi uve.

    ReplyDelete
  4. Chunggam hinjon lamkai ho lah a,a 6 napa hi koiphung koimi ham kahet nm e, chujong le ama phung bahkai jong nahet le neokhat jong hinsei le chun kati e

    ReplyDelete
  5. Lamzang a khang 8 val Hausa siahtung siahphei kai a Ngaihte mite ka maan khitnung sang ua Guite Hing luut pan bep ahe(Khang 13 ati laai jong um)

    ReplyDelete