Sunday, September 15, 2013

The Kukis

.......Engatinge British hote nen kum 1761-ah khan indo mai kan tih chuan British ho khan India an rewn la chho tan a, East India Company dinin Battle of Plassey inbeihnaah Nawab of Bengal, [tuna Bangladesh le West Bengal pumpi awptu Lal] a thi a, English ho an chak ta a, Lal thita aiawh turin a sipai lal Mirzafara an dah a, mahse mi fel tak a nih loh avangin a tupa sipai lal tho Mirzafara an dah leh ta zawk a. Ani Chuan lawmman aan tuna Chittagong leh a chhehvel ramte chu British kutah a pe a. British ho chuan Chaittagong vela Kuki hnam awmte chu mi kawlhsen leh ralhrat tak an nitih an hria a, sipai tam tawk tak nen rawn thawkin Chittagong bial Tripura chhim lam Vii lui kamah kan pi pute nen an in kap ta chiam a ni. British sipaite chuan chhak lam nawr zui zel lovin Tipera (Tripura) ram an nawr a, an lalpa chu an hneh ta nghe nghe a.
Bengal hoin helai tlangrama chengte hi Kuki tiin an lo ko a, Thomas Lewin [mizovin Thangliana an tih mai] chuan a lehkhabu A Fly on the Wheel tih a ziakah chuan Kuki tih chu Tlangmi tihna mai a ni tiin a ziak. British ho chuan 'Kuki ho hi an kawlh em em mai a, chuvangin inremna siam chwp pui zel a ngai a ni' an ti, Sap pachal Meckenzie chuan 'Heng Kuki hote nen hian 1850 khan kan in kap chiam' tiin a lo record a, chu chu British le Kuki kan in kahna hmasa ber chu a ni. Bengali ho ten Kuki tia an phuahna chhan a tobul an sawi dan chuan Chingpirinu, mu chikhat hi sava kawlh leh huaisen tak a ni a, Koo Koo tiin Bengali ho chuan an ko a. Chu Koo Koo chenna ram a lo chhuak chu an ni e an ti a, tlangmi tih nana an hman avangin Thomas Lewis chuan Tlangmi tiin a lo record thlap a ni. Chutianga Kuki leh British ho chuan an la hre lova. A Khan chhim lamah Manipur rawn nawrin hmar lamah Assam an rawn nawr bawk a, British ho chuan Badarpur lam atangin an rawn nawr a, chutih laia Manipur Raja Gambair Singh, Burma ral hlaua ral tlan Badarpura awm hnuah Imphalah British aiawha lal turin kum 1826 khan an dah ta ngawt a ni. Tichuan an lo hmuh hmasak Lusei leh Chittagong tlangrama mite chu Old Kuki tiin Manipur tlangrama awmte chu New Kuki an ti ta a. British ten Rangoon atangin an rawn nawr a, Pakoku thleng leh Arakan thenkhat an la a, chumi hnuah 2nd Anglo-Burmese War ah Pakoku atangin Kalemyo thleng leh Arakan lamah pawh hma an sawm a, Assam lamah Manipur an awp fel tawh a, Tripura an hneh a, Rangamati ah hmun an bengbel bawk a. Amaherawh chu a karah hian keini chenna Chin-Lushai Country a awm a, an la pal tlang thei lo chu British hote chuan an ngai mawh em em a ni. 3rd Anglo-burmese war 1870-ah British ho ten hnehna an chang a, Kalemyo an hmun ngelnghet takin an khuar thei tawh a. ..........

                                                                         Pu R. Thangmawia, President , Zoro, 2013
                                                                          

Manipur State chhung bik, tun dinhmunah chuan, Zalen'gama Kuki Hnamte hming tlar, hawrawp A atnga Z angin a ni a. An hming tlar ka ziak hi min lo tawmpui teh u. Manipur-a Kuki hnamte chu : Aimol, Anal, Lhungdhim, Baite, Chiru, Changsan, Changloi, Chothe, Dougul, Gangte, Guite, Haokip, Hangshing, Hmar, Kipgen, Kharam, Khoibu, Koirao, Koireng, Kom, Lamkang, Lunkim, Lupheng, Lupho, Mate, Maring, Mayon, Misao, Nongmi, Monsang, Paite, Purum, Ralte, Simte, Sukte, Tarao, Thadau, Thangal, Thangeo, Tuboi, Vaiphei leh Zou. Kuki nihna (identity) hi hetiang bawk hian, Assam, Nagaland, Tripura leh Meghalaya-ah pawh pawm (recognise) an ni.

                                                                           Pu P.S. Haokip, President KNO 2013

Chittagong Hill Tracts- ah chuan, Kukite chu tlangmi tih an ni mai thin a : Bawm, Pangkhua, Lushai, Khumi, Mro, Khyang tihte an ni (An chanchin tluangtling chu, "Kuki People " WWW Kuki Nation and WWW, Zalengam Org.).
                                                                        Zo Conference 2013

1 comment:

  1. Betfred casino site - LuckyClub Live
    Betfred Casino. Betfred is one luckyclub of the best live casinos in the UK, offering customers an array of payment methods. · If you  Rating: 5 · ‎8 votes

    ReplyDelete